صابون ترکیبی از چربی حیوانی یا روغن گیاهی و سود سوزآور است. در طول اعصار، مواد اولیه صابون سازی متفاوت بوده و از صابون برای پاکسازی، درمان زخمهای پوستی، رنگ کردن مو و بهعنوان مرهم پوست استفاده می شود. صابون حداقل برای 5000 سال در پزشکی استفاده میشد. اما امروزه بهطورکلی از صابون بهعنوان پاککننده یا عطر استفاده میکنیم.
حفاری در بابل باستان شواهدی را نشان داد که بابلیها در حدود 2800 سال قبل از میلاد صابون درست میکردند. بابلیها اولین کسانی بودند که به هنر صابونسازی و مواد اولیه صابون سازی تسلط یافتند. آنها از ترکیب چربیهای جوشانده شده با خاکستر، صابون درست میکردند. پاپیروس Ebers (مصر، 1550 قبل از میلاد) نشان میدهد که مصریان باستان روغنهای حیوانی و گیاهی را با نمکهای قلیایی مخلوط میکردند تا مادهای شبیه صابون تولید کنند. به گفته پلینی بزرگ، فنیقیها از پیه بز و خاکستر چوب برای ساختن صابون در سال 600 قبل از میلاد استفاده کردند. یونانیان باستان به شستشوی بدون صابون معروف بودند. آنها ترجیح میدادند با آب، خاک رس، سنگ پا، ماسه و خاکستر خود را بشویند و سپس بدن خود را به روغن آغشته کنند.
در قرن دوم پس از میلاد، جالینوس، پزشک مشهور یونانی، شستشو با صابون را بهعنوان یک اقدام پیشگیرانه برای بیماریهای پوستی توصیه کرده است. اعتقاد بر این است که رومیها بدن خود را با مالیدن مواد ساینده مانند ماسه یا سنگ پا بر روی پوست تمیز میکردند. خرابههای پمپئی، یکی از شهرهایی که در اثر فوران آتشفشانی کوه وزوویوس در سال 79 پس از میلاد ویران شد، یک کارخانه صابونسازی کامل را نشان داد. شیمیدانان عرب اولین کسانی بودند که صابونهای ساخته شده از روغنهای گیاهی (مانند روغن زیتون)، روغنهای معطر (مانند روغن آویشن) و قلیاب را تولید کردند. از اوایل قرن هفتم صابون با مواد اولیه صابونسازی موجود در نابلس، کوفه و بصره، تولید شد. صابونهای معطر و رنگی درست میکردند. حتی برخی از صابونها مایع و برخی دیگر جامد بودند. صابون مخصوص اصلاح هم در این زمان درست شد.
در قرن هشتم، صابون در فرانسه، ایتالیا و اسپانیا رایج شد، اما تا اواخر قرن هفدهم در بقیه اروپا بهندرت استفاده میشد.ساخت صابون در اواخر قرن دوازدهم در انگلستان آغاز شد. صابونسازان مجبور بودند مالیات سنگینی را برای صابونی که تولید میکردند، بپردازند. به دلیل مالیات بالا، صابون یک کالای لوکس بود. به همین دلیل تا سال 1853 که این مالیات لغو شد، صابون در انگلستان مورداستفاده قرار نگرفت. در قرن نوزدهم، در سراسر اروپا همه از صابون مقرون استفاده میکردند. سال 1200 پس از میلاد، مارسی، فرانسه و ساونا، ایتالیا به مراکز صابونسازی تبدیل شدند. قرن هشتم، صابونسازی ایتالیا و اسپانیا معروف بود، جایی که مواد اولیه صابون سازی، چربی بز و خاکستر درخت راش بود. در همان دوره، فرانسویها شروع به استفاده از روغن زیتون برای تولید صابون کردند.
از قرن شانزدهم صابونهای ریزتر در اروپا با استفاده از روغنهای گیاهی (مانند روغن زیتون) بهجای چربیهای حیوانی تولید میشدند. بسیاری از این صابونها هنوز هم بهصورت صنعتی و هم توسط صابونسازهای کوچک تولید میشوند. باتوجهبه درک بهتر نقش بهداشت و ارتقای آگاهی عمومی از رابطه بین پاکیزگی و سلامتی، استفاده از صابونها معمولتر شد. تولید صابون شفاف و باکیفیت در سال 1789 در لندن آغاز شد. توسعه مواد شوینده مصنوعی در آلمان در سال 1916 باعث پیشرفت در شیمی مواد اولیه صابون سازی شد. یکی دیگر از مراکز شناخته شده صابونسازی، منطقه کاستیل در اسپانیا بود که مسئول ساخت اولین صابون سفت و سفید از روغن زیتون بود. صابون کاستیل هنوز هم بهعنوان صابون روغن زیتون شناخته میشود.
انواع مختلفی از صابونها بسته به نوع استفاده از آنها وجود دارد. سختی صابون اغلب از طریق افزودن مواد اولیه صابون سازی که سختکننده هستند، بنابراین بسیاری از صابونهای طبیعی نرمتر هستند.
صابونهای آشپزخانه بیشتر به دو دسته پاککننده و شوینده تقسیم میشوند. پاککنندهها اغلب با سایندههای ملایم ساخته میشوند. این صابونها برای ازبینبردن روغن سنگین یا ذرات جامد و لکههایی که بهسختی پاک میشوند، فرموله میشوند. پاککنندهها بسته به نوع مواد سایندهای که دارند، تقسیمبندی میشوند. صابونهای شوینده برای ازبینبردن چربی سخت و رهاسازی ذرات کثیفی جامد ساخته میشوند. دو نوع شوینده ظروف وجود دارد: شوینده ماشین ظرفشویی و مایع ظرفشویی دستی.
صابونهای لباسشویی برای ازبینبردن چربی، ذرات جامد و ترکیبات آلی از لباسها فرموله شدهاند. آنها را میتوان بهصورت مایع، پودر و ژل استفاده کرد.
صابونهای تمیزکننده فرمولاسیونهای مختلفی برای تمیزکردن چربی و خاک دارند. تفاوت بین پاککنندهها و صابونهای تمیزکننده در این است که صابونهای تمیزکننده حاوی مواد ساینده خشن نیستند.
این نوع صابون در اشکال مختلف و فرمولاسیونهای خاص برای نیازهای بهداشت شخصی ساخته میشود. یکی از انواع صابون شخصی، صابون آنتیباکتریال است که برای جلوگیری از گسترش باکتریها و ویروسها ساخته شده است. صابونهای بدن و مو نیز وجود دارند. مواد اولیه صابون سازی در این نوع، ترکیبی از مواد است که هم پوست و هم مو را تمیز میکند.
صابونهای جدید بیشتر برای بچهها تولید میشوند. صابونهایی به شکل اقلام مختلف مانند اردک لاستیکی از این دستهاند. ین صابونها علاوه بر تمیزکردن خاک و کثیفی، موجب سرگرمی لذت نیز میشوند.
مواد اولیه صابون سازی در صابونهای معطر شامل مواد اصلی بعلاوه چند ماده اضافی و عطر است.
صابونهای مهمان صابونهای مینیاتوری هستند که ساخته شده و به شکلهای جذابی در میآیند و اساسا برای استفاده مهمانان طراحی شدهاند. این صابونها عموما در اشکال محبوب و پرکاربرد گل، صدف دریایی و گرد طراحی میشوند.
صابونهای زیبایی با افزودن عطرهای جذاب و مواد مناسب برای انواع پوست تولید میشوند. مواد اولیه صابون سازی در این نوع صابونها میتوانند موادی همچون گلیسیرین یا مخلوط روغنهای ویژه باشند.
صابونهای دارویی و صابون اصلی بسیار شبیه هستند. بر خلاف صابون اصلی، صابون دارویی حاوی مواد ضدعفونیکننده است.
مواد اولیه صابون سازی در صابون شفاف با ترکیبات معمول، کمی متفاوت است و معمولا از نوعی الکل در دماهای بالاتر برای تغییر فرایند استفاده میشود. همه صابونهای شفاف صابون گلیسیرین نیستند.
تولید صابونهای مایع بسیار دشوار است و بسیاری از صابونهای مایع تجاری در واقع مواد شوینده هستند.
پوست ما روزانه با تأثیرات خارجی مانند آفتاب، بادهای خشک، هوای سرد گزنده، باکتریها و کثیفی بمباران میشود. با پیشرفت در فناوری، شیمی و پزشکی و در نتیجه ارتقای مواد اولیه صابون سازی، تنوع بیشماری از صابونها تولید شدند. صابونها با استفاده پزشکی مفید، توانایی تمیز کردن لباسها و ضدعفونی کردن محیط اطرافمان از باکتریهای مضر را دارند. صابون یکی از مفیدترین و اساسیترین ابزار بهداشتی محسوب میشود که بشر تا کنون ساخته است.
تاریخچه ساخت صابون به هزاران سال پیش برمیگردد. ابتداییترین مواد اولیه صابونسازی از حیوانات و طبیعت گرفته شده بود. بسیاری از مردم با مخلوط کردن چربی حیوانی با قلیاب، صابون درست میکردند. امروزه صابون از چربیها و مواد قلیایی تولید میشود. هر صابون دارای دو جزء اصلی – روغن یا چربی حیوانی و محلول قلیایی است که فرایند صابونی شدن را امکانپذیر میکند.
“روش فرایند سرد” امروزه محبوبترین فرایند صابونسازی است. برخی از سازندگان صابون از فرایند گرم استفاده میکنند که در قرنهای گذشته بیشتر معمول بود. صابون فرایند سرد از مخلوط کردن اسیدهای چرب و هیدروکسید سدیم (آلیزه) با هم ساخته میشود. اسیدهای چرب مورداستفاده در این روش میتواند تقریبا هر روغنی باشد، مانند پیه گاو، روغن زیتون یا روغن کنف. ساخت صابون با فرایند سرد ترکیبی از هنر و علم را نشان میدهد.
برای تولید محصولی ملایم و سازگار با پوست، به اندازهگیری دقیق قلیاب (هیدروکسید سدیم) و مقدار چربی نیاز است. واکنش شیمیایی که طی آن روغنها و قلیاب مخلوط میشوند و تبدیل به صابون میشوند را «صابونسازی» میگویند. اگر در صابون مقدار زیادی قلیاب وجود داشته باشد، pH بالا میرود و میتواند پوست را بسوزاند یا تحریک کند. اگر میزان قلیاب کم باشد، صابون چرب است. در روش فرایند سرد، دمای کافی برای صابونی شدن نیز موردنیاز است. صابون تولید شده به روش سرد دارای کیفیت سخت و ماندگاری طولانی است. بسته به روغنهای مورداستفاده و مواد اولیه صابون سازی، صابون میتواند فوقالعاده ملایم یا بسیار مرطوبکننده باشد.
برای ساخت صابون با مواد اولیه صابون سازی در فرایند گرم میتوانید همه موادتان را در قابلمهای (که روی یک منبع حرارتی مثلاً اجاقگاز قرار میدهید) بریزید. مرتب هم بزنید تا صابون مراحل مختلف را طی کند. آب اضافی تبخیر شده و صابون بلافاصله پس از خنک شدن قابلاستفاده است. دمای موردنیاز برای جوشاندن قلیاب و چربی در فرایند گرم 80-100 درجه سانتیگراد است. قبل از اختراع دماسنجهای مدرن، سازندگان صابون دما را بهصورت تجربی تعیین میکردند.
تولیدکنندگان اولیه صابون بهسادگی محلولی از خاکستر چوب و چربی حیوانی را میجوشاندند. روی قابلمه، ماده کف مانندی جمع میشد. این ماده بعد از خنک شدن، به صابون تبدیل میشد.در اوایل، صابونسازی با یک تکنیک انحصاری توسط گروههای کوچکی از صابونسازان ساخته میشد. گرچه تقاضا برای صابون زیاد بود اما بسیار گران بود. در بسیاری از مناطق انحصار تولید صابون وجود داشت. باگذشت زمان، همه با دستورالعملهای ساخت صابون آشنا شدند، اما صابون همچنان گران بود. در آن زمان، محصولات جانبی گیاهی و روغنهای حیوانی و گیاهی مواد اصلی صابون بودند. به همین دلیل قیمت صابون بالا بود.
در سال 1791 یک فرانسوی به نام Nicolas LeBlanc یک فرایند شیمیایی جدید برای استخراج سود سوزآور (هیدروکسید سدیم) از نمک معمولی (کلرید سدیم)، جایگزین عنصر خاکستر چوب صابون کشف کرد. با این روش، این امکان وجود داشت که صابون با پول بسیار کمتری فروخته شود. با فرمول جدید، قیمت صابون به طور قابلتوجهی کاهش یافت. بیش از 20 سال بعد، یک شیمیدان فرانسوی به نام یوجین میشل شورول در سال 1823، واکنشهای بین گلیسیرین، چربیها و اسید را شناسایی کرد و آغاز ساخت صابون مدرن را رقم زد. با کشف روش جدید، صابون حتی ارزانتر شد.
پیشرفتهای بعدی در حوزه مواد اولیه صابون سازی زمانی به وجود آمد که علم شیمی توسعه یافت. با پیشرفت شیمی، اطلاعات بیشتری در مورد مواد تشکیلدهنده صابون شناخته شد. در اواسط قرن نوزدهم، صابونها باتوجهبه مورداستفاده آنها متفاوت شدند. صابون حمام کردن به کالایی جداگانه از صابون لباسشویی تبدیل شد. صابونهای ملایمتری بستهبندی، فروخته و برای استفاده شخصی در دسترس عموم قرار گرفت. امروزه صابونهای مختلفی وجود دارد که برای اهداف مختلف ساخته میشوند. صابون برای مصارف شخصی، تجاری و صنعتی موجود است. صابون دستساز، خانگی و تجاری وجود دارد، صابونی برای شستن لباس، ظروف و ماشین، صابون برای حیوان خانگی، صابون برای فرش و صابون برای کودک وجود دارد. اما در بسیاری از موارد نظافتی، با وجود صابون از جایگزینهای آن استفاده میشود چون مزایای خاص خود را دارند.
چربی و قلیاب دو ماده خام اصلی در مواد اولیه صابونسازی هستند. قلیاب که امروزه بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد، هیدروکسید سدیم است. بهجای آن میتوان از هیدروکسید پتاسیم نیز استفاده کرد. صابون مبتنی بر پتاسیم نسبت به صابون مبتنی بر سدیم، محصول محلول در آب بیشتری ایجاد میکند؛ بنابراین به آن “صابون نرم” میگویند. صابون نرم، بهتنهایی یا در ترکیب با صابون بر پایه سدیم، معمولا در محصولات اصلاح استفاده میشود. چربی حیوانی درگذشته مستقیما از کشتارگاه تهیه میشد. صابونسازان مدرن از چربیهایی استفاده میکنند که به اسیدهای چرب تبدیل شدهاند. این کار بسیاری از ناخالصیها را از بین میبرد و بهجای گلیسیرین آب تولید میکند. بسیاری از چربیهای گیاهی از جمله روغن زیتون، روغن هسته خرما و روغن نارگیل نیز در صابونسازی استفاده میشوند.
ذرات صابون دو انتها دارند. یک انتها آبدوست (عاشق آب) و طرف دیگر آبگریز (از آب متنفر است). انتهای آبدوست دارای بار منفی است و آب را دوست دارد؛ زیرا آب قطبی است. این انتهای مولکول دوست دارد توسط مولکولهای آب احاطه شود. انتهای آبگریز خنثی است و ترجیح میدهد توسط سایر مولکولهای روغن خنثی احاطه شود. این باعث میشود که مولکولهای صابون، گلولههای ریز روغن در آب بسازند. هر مولکول دارای انتهای آبدوست خود در آب و انتهای آبگریز در روغن است. این توپهای کوچک در سراسر آب پخش میشوند. این همان چیزی است که باعث میشود مخلوط صابون و روغن و آب، کدر به نظر برسد.
صابون برای زندگی مدرن بسیار مهم است. صابونهای دستی به ما این امکان را میدهند که قبل از خوردن غذا دستهایمان را از آلودگی پاک کنیم. پودر لباسشویی نوعی صابون است که برای تمیز کردن لباسها استفاده میشود. صابونها با جلوگیری از انتشار باکتریهای مضر در خاک، جان انسانها را نجات میدهند. آب در ازبینبردن بخش بزرگی از کثیفی پوست یا لباس ما خوب است. اما کثیفی زیاد نامرئی است. بیشتر کثیفیهای روی پوست و لباس ما بر پایه روغن است. باکتریهای مضر نیز میتوانند در روغنهای روی پوست ما زندگی کنند. آب و روغن بهخودیخود نمیتوانند با هم مخلوط شوند. آب نمیتواند روغن کثیف را از پوست یا لباس ما پاک کند.
مواد اولیه صابون سازی موجب شده که صابون به یک امولسیفایر تبدیل شود. این بدان معنی است که اجازه میدهد آب و روغن با هم مخلوط شوند. شما میتوانید این را در خانه تست کنید: روغن و آب را در یک بطری بریزید. بطری را تکان دهید – چه میبینید؟ آب و روغن با روغن در بالا به لایههایی تقسیم میشوند. حالا مقدار کمی صابون مایع را با روغن و آب داخل بطری بریزید. دوباره بطری را تکان دهید – چه میبینید؟ یک مخلوط کدر دارید. روغن و آب از هم جدا نمیشوند. نتیجه این که صابون بهعنوان یک امولسیفایر اجازه میدهد آب و روغن با هم مخلوط شوند و آلودگی را از بین ببرد.
در اینجا شش دلیل میآوریم که نشان میدهد باید یاد بگیرید خودتان صابون درست کنید. من مطمئن هستم که ممکن است برای مدتی میخواستید یاد بگیرید که چگونه صابون خود را درست کنید. اگرنه، مطمئنم در مورد افرادی شنیدهاید که این کار را انجام دادهاند و احتمالا در مورد نحوه انجام آن فکر کردهاند. صابونسازی آسانتر از آن چیزی است که فکر میکنید و یادگیری نحوه انجام آن خودتان مزایای زیادی دارد. در ساخت صابون خطراتی وجود دارد؛ زیرا باید مواد سوزاننده را مدیریت کنید و در دمای فوقالعاده گرم کار کنید. اما زمانی که قوانین ایمنی را یاد بگیرید، احتمال خطر را به میزان قابلتوجهی کاهش میدهید. اگر شما خودتان یاد بگیرید با مواد اولیه صابون سازی کار کنید، میتوانید از مزایای زیر بهره ببرید:
روغنهای پایه صابون را به دودسته تقسیم میکنیم: روغنهای حیوانی و گیاهی. زیبایی انتخاب مشتقات روغنهای پایه دلیل اصلی یادگیری نحوه ساخت صابونهای خود است. داشتن کنترل بر روی مواد اولیه صابون سازی به شما این امکان را میدهد که صابونی طراحی کنید که برای پوست شما یا برای انواع مختلف پوست در خانواده شما مناسب باشد.
روغنهای گیاهی همه فواید مختلفی دارند که میتوانند در صابون شما گنجانده شوند. این اساس استفاده از روغنهای پایه گیاهی در صابون طراحی شده شخصی شماست. بهعنوانمثال، روغن زیتون یک روغن بسیار دوستداشتنی است که پوست را بسیار لطیف میکند و مرطوب نگه میدارد تا حالت ارتجاعی خود را بازسازی کند. صابونهایی وجود دارند که 100% از روغن زیتون تهیه میشوند. این صابونها زمان بیشتری برای درمان و آمادهشدن نیاز دارند، اما نتیجه نهایی برای افرادی که پوست حساس یا حتی اگزما دارند شگفتانگیز است.
از طرف دیگر، هر روغن یک جنبه منفی نیز دارد که ممکن است دوست نداشته باشید. بهعنوانمثال همان صابون 100% روغن زیتون بسیار دوستدار پوست است اما کف آن چندان شگفتانگیز نیست. یکی دیگر از روغنهای محبوب روغن نارگیل است که میتوان از آن برای تهیه صابون استفاده کرد. روغن نارگیل برای پوست بسیار خشک است اما کف آن بیشتر از مقداری است که تابهحال دیدهاید. با درک فواید و مضرات هر روغن میتوانید صابونی طراحی کنید که بتواند پوست را مرطوب کند و همچنین کف خوبی داشته باشد.
این روزها طبیعی بودن به چه معناست؟ اگر در مواد اولیه صابون سازی شما، روغنهای گیاهی گنجانده شوند، صابون شما به طبیعی بودن نزدیک می شود. مشکل صابونهای تجاری که معمولا در فروشگاههای مواد غذایی یافت میشود این است که شرکتها گلیسیرین را یک محصول ارزشمند میدانند. ازاینرو راهی برای متوقف کردن فرایند ساخت صابون و استخراج گلیسیرین از صابون پیدا کردهاند. سپس از گلیسیرین برای تهیه لوسیون، رژ لب و سایر محصولات آرایشی استفاده میشود. اگر صابون گلیسیرین نداشته باشد چه اتفاقی میافتد؟ اینجاست که مواد شیمیایی به صابون شما اضافه میشود. تولیدکنندگان تجاری مواد شیمیایی به نام سورفکتانت را به صابون شما اضافه میکنند.
سورفکتانت بهسادگی ترکیبی است که جذب کثیفی و چربی پوست را با آب کاهش میدهد. ازاینرو آنها میتوانند کاری را که گلیسیرین با ازبینبردن کثیفی انجام میدهد تقلید کنند، اما مرطوب نگهداشتن پوست در طول همان فرایند دشوار است. برای انجام این کار، شرکتها مرطوبکنندههای شیمیایی اضافه میکنند که از مزایای گلیسیرین طبیعی نیز تقلید میکنند. میتوانید در مورد نوع مواد شیمیایی که بهعنوان سورفکتانت استفاده میشوند، تحقیق کنید.
اکثر افراد دوست دارند هدایایی منحصربهفرد به دوستان و اعضای خانواده بدهند. صابونسازی نهتنها برای سلامت کلی شما مفیدتر است، بلکه برای یک دوست یا خانواده، یک هدیه شگفتانگیز خواهد بود. در این باره سخن زیاد نیست. منظور ما یک هدیه تخصصی دستساز با استفاده از مواد اولیه صابون سازی است، از طرف شما به شخصی است که قطعا از آن استفاده خواهد کرد. چیزی که بهمرور زمان میتواند به یک تجارت تبدیل شود.
من نمیتوانم به شما بگویم چند نفر صابونسازی را از یک سرگرمی به یک تجارت تبدیل کردهاند. می توانید مواد اولیه صابون سازی را بخرید و صابون های خودتان را تولید کنید. هنگامیکه شروع به هدیه دادن صابونهای خود به خانواده و دوستان کردید، بهزودی متوجه خواهید شد که آنها بیش از آنچه انتظار داشتید از این کار لذت بردهاند و بهاحتمال زیاد از شما میخواهند که محصولات بیشتری برای آنها تهیه کنید. چیزی که ما از آن مطمئن هستیم این است که درهرصورت مردم برای شستن بدن خود صابون میخرند. وظیفه شما این است که در معرض افراد بیشتری قرار بگیرید و از آنها بخواهید از شما خرید کنند. این قانون اساسی تجارت است.
ما در زمانی زندگی میکنیم که شغل ما همیشه پاسخگوی نیازهای مالی ما نیست و بنابراین باید یا شغل دوم پیدا کنیم یا یک کار فرعی داشته باشیم. یادگیری و شناخت مواد خام صابونسازی، خریدوفروش مواد اولیه صابون سازی، نحوه درستکردن صابونهای خود و ساختن صابون میتواند به شما کمک شایانی کند.
برخی دایم میگویند که خلاق نیستند. من اغلب میخندم و به صابونی که آنها درست میکنند اشاره میکنم. شما مواد اولیه صابون سازی را به صابون های عالی تبدیل کردید. این خلاقیت است. برخی از ما فقط به دنبال راهی برای خلاقیت بیشتر هستیم. مزیت ساخت صابون این است که کل فرایند، بسیار خلاقانه است. تکنیکهای شگفتانگیز زیادی برای صابونسازی وجود دارد که هرگز خسته نخواهید شد و اگر این کار را انجام دهید، همیشه میتوانید خودتان را توسعه دهید.